Với người Việt Nam, giấc ngủ trưa là một nét văn hóa, thói quen hàng ngày. Tuy nhiên trên thế giới không phải nước nào cũng có thói quen này. Thậm chí tại một số nước châu Á như Nhật Bản, Hàn Quốc người dân không có thói quen ngủ trưa. Thậm chí tại Nhật Bản nếu bạn ngủ trưa sẽ bị đánh giá lười biếng.
Vậy tại sao người Nhật không ngủ trưa? Thói quen này đang thay đổi như thế nào tại nước Nhật?
Tại sao người Nhật không ngủ trưa?
Văn hóa ngủ trưa trên thế giới và Nhật Bản
Nhiều nghiên cứu từ các nhà khoa học chỉ ra rằng, cơ thể được lập trình về việc cần một giấc ngủ ngắn vào bữa trưa để tái tạo lại năng lượng. Nó được coi là một phần của nhịp sinh học. Vì thế, ngủ trưa không chỉ đơn giải là giải quyết cơn buồn ngủ mà quan trọng hơn, nó giúp con người cải thiện chức năng nhận thức, trí nhớ, sức khỏe và tâm trạng.
Trên thế giới hiện nay, hầu hết các nước đều có thói quen ngủ trưa, thậm chí ở nhiều nước nó được coi là một phần văn hóa. Tuy nhiên, mức độ nhiều, ít từng nước là khác nhau.
Tại Hoa Kỳ, khoảng 50% dân số ngủ trưa ít nhất là 1-2 lần trên tuần. Một số nước thấp hơn như Brazil, Mexico. Tại một số nước châu Âu, số giờ ngủ trưa nhiều hơn. Thậm chí văn hóa ngủ trưa tại châu Âu còn gọi là “văn hóa siesta”, theo tiếng Tây Ban Nha có nghĩa là ngủ trưa. Ở những nước này, tỉ lệ người dân ngủ trưa một tuần bốn lần lên tới hơn 72%. Nhiều doanh nghiệp còn cho phép nhân viên được về nhà hoặc tự do chọn nơi yên tĩnh để ngủ trưa.
Ở châu Á, văn hóa ngủ trưa thể hiện rõ nét tại những nước như Trung Quốc, Đài Loan hay Việt Nam. Hầu như hơn 70% từ người già, trẻ em, nhân viên văn phòng thậm chí người lao động đều tranh thủ ngủ trưa.
Tuy nhiên, cũng ở châu Á thì với Nhật Bản, Hàn Quốc thì hoạt động ngủ trưa gần như không có. Chỉ với những trẻ em nhỏ mới được phép ngủ trưa tại các nước này, còn những người trong độ tuổi lao động thì không.
Nhìn vào quá khứ, ngủ trưa đã từng là hoạt động khá phổ biến tại Nhật Bản. Đặc biệt trong những tầng lớp nông dân phải dậy sớm, họ cần giấc ngủ trưa ngắn để lấy lại sự tỉnh táo và sức khỏe. Tuy nhiên từ khoảng thế kỷ 17 khi các nhà truyền giáo châu Âu tràn sang Nhật Bản, người Nhật đã tiếp cận với khái niệm “không ngủ ngày” từ họ. Cũng từ đó, trong mắt người Nhật, ngủ ngày là một hành ảnh tồi tệ, thậm chí là một “vết nhơ”.
Lí do người Nhật không ngủ trưa
Trong văn hóa người Nhật, “ngủ ngày” chỉ dành cho những người “lười làm”, thích ỷ lại, thụ động và muốn hưởng thụ. Điều đó có nghĩa, những ai ngủ trưa đồng nghĩa đó là người xấu, lười biếng và ảnh hưởng tiêu cực tới người khác. Quan niệm này được hình thành từ một quá trình dài.
“Lí do tại sao người Nhật không ngủ trưa bị tác động bởi các yếu tố từ văn hóa, phẩm chất con người, hoàn cảnh lịch sử và điều kiện khách quan.”
Cụ thể Nhật Bản không được thiên nhiên ưu đãi, chưa kể luôn có thiên tai khủng khiếp. Vì thế người Nhật với tâm lý vươn lên, luôn muốn làm việc chăm chỉ để xây dựng đất nước hùng cường. Hơn nữa, khi văn hóa phương Tây tràn vào cũng là thời điểm tinh thần Samurai mạnh mẽ, Nhật Bản bước vào thời kỳ đổi mới. Người Nhật muốn tranh thủ từng giây từng phút để làm việc. Vậy nên họ đã không còn khái niệm “ngủ ngày” nữa.
Đến tận bây giờ, dẫu đã là một trong những nước có nền kinh tế hàng đầu thế giới nhưng những phẩm chất của người Nhật là không thay đổi. Chưa kể môi trường làm việc tại công ty Nhật luôn cạnh tranh cao, áp lực lớn. Muốn có vị trí, có cuộc sống tốt hơn, nhiều người phải làm việc cật lực, tranh thủ từng giờ trưa để làm việc, tranh thủ làm thêm công việc khác hay học thêm kiến thức mới. Cũng chính vì vậy mà với người Nhật thì chỉ có trẻ em mới được ngủ trưa. Nó giống như một “đặc quyền” riêng dành cho trẻ em. Còn người lớn tại Nhật thì không ngủ trưa.
Thêm vào đó, có một số lý do giải thích tại sao người Nhật không ngủ trưa như:
+ Thời gian nghỉ trưa của người Nhật quá ngắn. Nếu người Việt Nam có khoảng thời gian ít nhất là 1- 1,5 giờ để nghỉ trưa thậm chí nhiều hơn thì các công ty Nhật thường chỉ có khoảng 30 phút đến 1 giờ để nghỉ trưa. Với khoảng thời gian này, vừa ăn trưa vừa thực hiện giấc ngủ ngắn là rất khó. Vậy nên, thường người Nhật sẽ dùng khoảng thời gian này để giải quyết công việc khác. Hoặc nếu không thì dùng để giao lưu, trò chuyện với đồng nghiệp, bạn bè.
Ngoài ra nếu so sánh với Việt Nam thì khí hậu của Nhật ôn hòa, dễ chịu hầu như cả ngày. Vì thế tại Nhật không có khái niệm “tránh nắng” như kiểu người Việt. Vậy nên nếu bạn làm việc tại công ty Nhật thì bạn đừng ngạc nhiên tại sao người Nhật không ngủ trưa. Ngược lại người Nhật làm việc tại công ty Việt Nam hẳn rất ngạc nhiên thậm chí “sốc” văn hóa khi thấy đến 90% người Việt đều tìm một chỗ yên tĩnh để ngủ trưa.
Xu hướng ngủ trưa của người Nhật ngày nay
Những lý do trên đã giải thích tại sao người Nhật không ngủ trưa. Tuy nhiên ngày nay, xu thế này đang dần được thay đổi trong đời sống của người Nhật.
Trước áp lực cuộc sống, hình ảnh nhiều người lao động kiệt sức hoặc có ý nghĩ tiêu cực… diễn ra nhiều hơn. Từ chính áp lực này, người Nhật đang dần thay đổi suy nghĩ. Đặc biệt sau sự việc một nhân viên lái tàu tốc hành ngủ trên bàn lái năm 2003 đã châm ngòi cho một cuộc cách mạng mới về việc thay đổi quan niệm “ngủ trưa” của người Nhật.
Nhiều chuyên gia Nhật cũng nghiên cứu và tuyên truyền những tác dụng tốt về giấc ngủ trưa rộng rãi. Nhiều trường học đã khuyến khích các học sinh được ngủ trưa tại trường trong khoảng 15 – 30 phút sau khi cảnh báo tác hại khi không ngủ trưa. Các dịch vụ “salon ngủ trưa” cũng xuất hiện ngày càng phổ biến tại các thành phố lớn ở Nhật dành cho nhân viên văn phòng. Với nhân viên văn phòng họ sẽ bỏ ra khoảng 4 – 5 USD để tận hưởng giấc ngủ trưa trong không gian yên tĩnh. Nếu ai không thể chi trả khoản tiền này có thể sử dụng bàn làm việc hay lựa chọn không gian hợp lý khác tại công ty để chợp mắt. Thậm chí một số công ty Nhật đã đề xuất công ty bảo hiểm trả chi phí cho giấc ngủ trưa của nhân viên. Đây là những thay đổi được ví như một “cuộc cách mạng” về ngủ trưa so với trước đó của người dân Nhật.
Vậy nên, nếu bạn đang có ý định làm việc cho công ty Nhật, du học Nhật thì không cần phải quá lo lắng về vấn đề tại sao người Nhật không ngủ trưa. Bởi tư duy này đang dần thay đổi. Hơn nữa, việc hiểu rõ lí do cũng giúp bạn hiểu hơn về văn hóa, lối sống và phẩm chất của người Nhật Bản để có ứng xử phù hợp khi sống và làm việc tại Nhật Bản.
Nguyễn Lý
